Krótki rys historyczny
Zabiegi rehabilitacyjne i ich pozytywny wpływ na ustrój człowieka, były znane od bardzo dawna. W Chinach narodziła się akupresura i masaż leczniczy, a w starożytnej Grecji stosowano kąpiele wodne, błotne, a także ćwiczenia gimnastyczne jako najbardziej naturalną formę powrotu i utrzymania dobrego stanu zdrowia.
Podstawowe informacje o rehabilitacji ruchowej
Termin „rehabilitacja ruchowa” (lecznicza), oznacza szereg działań leczniczych przywracających lub poprawiających sprawność fizyczną osobom cierpiącym na przewlekłe schorzenia narządu ruchu, a także poszkodowanym w wypadkach komunikacyjnych i przebytych różnych urazach stawów i kręgosłupa. W skład tak szeroko pojętej rehabilitacji ruchowej wchodzą trzy główne działy:
• kinezyterapia
• fizykoterapia
• masaż leczniczy
Kinezyterapia to leczenie ruchem. Są to ćwiczenia obejmujące swym działaniem całe ciało człowieka, jak i poszczególne jego odcinki: kręgosłup i stawy. Działają rozluźniająco lub mobilizująco i przeciwbólowo, przerywając „błędne koło bólowe” – mechanizm polegający na odruchowym wzmożonym napięciu mięśniowym w odpowiedzi na doznany uraz, co zabezpiecza przed pogorszeniem stanu, ale wywołuje ból. Poprzez działanie odpowiednimi ćwiczeniami rozluźniamy mięśnie, przerywając owo błędne koło.
Jednym z typów ćwiczeń są ćwiczenia wzmacniające mięśnie w schorzeniach kręgosłupa („gorset mięśniowy”), a także ćwiczenia wzmacniające jedną, a rozluźniające drugą grupę mięśniową. Są to ćwiczenia korygujące wadę postawy (np. skoliozę – skrzywienie boczne kręgosłupa).
Następna grupa ćwiczeń to mobilizacje i manipulacje. Są to wysoce wyspecjalizowane zabiegi wykonywane przez fizjoterapeutę. Polegają na bezpośrednim bądź pośrednim (wykorzystującym kończyny lub dystalne odcinki ciała jako dźwignie) naprowadzeniu, a nawet całkowitej remisji (cofnięciu) np. wysuniętego krążka międzykręgowego lub odblokowania zablokowanych poszczególnych stawów lub stawów kręgosłupa.
Ćwiczenia oddechowe stosujemy w przypadku długotrwałego unieruchomienia, po przebytych zabiegach i schorzeniach kardiologicznych w celu zapobieżenia zalegania wydzieliny i zapaleniu płuc.
Ćwiczenia ogólnousprawniające są pomocą przy ogólnym osłabieniu organizmu, po długotrwałym unieruchomieniu, a także dłuższym pobycie w szpitalu.
Oprócz ćwiczeń dynamicznych (ruchowych) w kinezyterapii stosujemy ćwiczenia statyczne (izometryczne), gdy ćwiczący steruje napięciem i rozluźnieniem mięśni bez wykonywania ruchu w ćwiczonym odcinku ciała. Innym typem są także wyciągi za pomocą systemu ciężarkowo-bloczkowego i specjalnych pasów – blokad. Zabiegi te mają na celu rozciągnięcie powierzchni stawowych lub też odbarczenie ucisku na nerwy pochodzące z patologicznego ustawienia kręgów lub krążków międzykręgowych kręgosłupa.
Fizykoterapia
Fizykoterapia jest to dział rehabilitacji wykorzystujący w leczeniu różne środki i bodźce, takie jak:
- prąd elektryczny (elektroterapia)
- ultradźwięki
- pole elektromagnetyczne (magnetoterapia)
- ciepłolecznictwo (lampa sollux, sauna, parafina)
- zimnolecznictwo ( schładzanie wodą, lodem, zamrażanie azotem)
- balneologia (kąpiele wodne z różnym składem chemicznym i borowinowe).
Wszystkie te rodzaje czynników fizykalnych działają przekrwienie, przeciwbólowo i Regeneracyjnie na stawy i kręgosłup, a także rozluźniająco i stymulująco na układ mięśniowy człowieka.
Masaż leczniczy
Masaż leczniczy to działanie na tkanki miękkie (mięśnie, torebki stawowe, więzadła) rozluźniające lub zwiększające napięcie mięśniowe, a także tonujące centralny układ nerwowy. Ma także działanie przeciwbólowe. Rozróżniamy kilka rodzajów masażu leczniczego:
Masaż klasyczny – zawiera elementy stałe co do czasu trwania i kolejności wykonywania, techniki. Jest bazą dla innych odmian masażu.
Drenaż limfatyczny – powierzchniowy masaż drenujący (udrażniający) naczynia limfatyczne i węzły chłonne.
Masaż segmentarny to masaż określonych segmentów ciała mających refleksoryczne powiązanie z narządami wewnętrznymi. Oddziałuje w ten sposób na nie tonująco lub mobilizująco.
Masaż okołostawowy – obejmuje masaż tkanek takich jak torebki stawowe i więzadła leżące płytko pod skórą.
Akupresura – masaż i uciski określonych punktów na ciele człowieka, mających połączenia receptorowe z różnymi narządami wewnętrznymi, działa drażniąco lub tonująco, a także przeciwbólowo. Jest to terapia pochodząca wprost z tradycji chińskiej i są w niej wykorzystywane punkty akupunkturowe
Te trzy wymienione działy rehabilitacji leczniczej – kinezyterapia, fizykoterapia i masaż leczniczy – traktujemy jako całość działań mających na celu poprawę stanu chorobowego lub całkowite wyleczenie. Działania te wzajemnie się uzupełniają, a także nie powinny (poza nielicznymi wyjątkami) być stosowane wybiórczo. Nie można także jednoznacznie określić, które z wymienionych czynników zadecydowały o poprawie stanu chorobowego. Dopiero po zastosowaniu całej serii 10,15 zabiegów (ćwiczeń ruchowych, czynników fizykalnych i masażu leczniczego) równocześnie, można liczyć na widoczną poprawę.
Serie zabiegów rehabilitacyjnych dawkuje się w zależności od stanu chorobowego, jednocześnie nie należy nadużywać tych metod (zaleca się przerwy pomiędzy seriami), gdyż organizm ulega przyzwyczajeniu i nie będzie pozytywnie reagował na bodźce.
Przeciętna częstotliwość stosowania zabiegów rehabilitacyjnych w przewlekłych stanach chorobowych to dwie serie 10, 15 zabiegów w roku.
Należy jednak wspomnieć o przypadkach, kiedy stosuje się wybiórczo 1,2 zabiegi fizykoterapeutyczne, takie jak ultradźwięki i laser zastosowane w wąskiej grupie jednostek chorobowych i stosowane w większej liczbie i serii.
Autor: mgr rehabilitacji P.B.
