Opieka nad osobą leżącą, zazwyczaj bardzo chorą, to duże wyzwanie zarówno fizyczne, jak i psychiczne. Oczywiście zawsze można skorzystać z pomocy profesjonalnego opiekuna. Jeśli jednak osoba bliska sama zajmuje się chorym leżącym, to musi wiedzieć jak dbać o jego higienę oraz komfort życia.
Wiele osób starszych, które doznały udaru czy wylewu, rozległego złamania albo chorują na choroby degeneracyjne, czyli Alzheimera i Parkinsona oraz wiele innych zostaje unieruchomionych w łóżku. Długoterminowa opieka nad osobą leżącą jest dużym obciążeniem dla rodziny. Można sobie pomóc i skorzystać z usług wykwalifikowanych opiekunów, którzy niekoniecznie muszą przejąć całą opiekę nad chorym, ale mogą także pomagać wtedy, kiedy najbliżsi nie mogą. Często osoby z rodziny nie są w stanie same zajmować się chorym choćby z uwagi na pracę zarobkową. W takim wypadku można skorzystać z dwóch form opieki – albo opieki całodobowej, albo godzinowej. Warto skorzystać z takiej formy pomocy, gdyż opieka nad osobą leżącą w domu to ogromny wysiłek nie tylko psychiczny, ale także fizyczny. Osoby niemające wprawy w opiece nad osobami leżącymi bardzo często cierpią z powodu zmian zwyrodnieniowych i przeciążeniowych kręgosłupa, gdyż nieprawidłowo podnoszą chorego.
Jak zapewnić komfort psychiczny choremu?
Jedną z podstawowych potrzeb każdego człowieka jest prywatność, dlatego należy ją zapewnić także choremu leżącemu. Najlepiej, by chory miał swój własny pokój, który zapewni odpowiednią intymność. Jeśli nie ma takiej możliwości, to należy choremu wydzielić kąt w innym pokoju i odgrodzić go parawanem lub zasłonką. Oczywiście osoba chora powinna czuć się komfortowo w swoim pokoju czy oddzielonej przestrzeni i dlatego takie miejsce musi być dostosowane do jej potrzeb.
Pokój powinien być zamykany, by zapewnić intymność i często wietrzony oraz sprzątany, by zminimalizować ryzyko infekcji. Okna powinny być wyposażone w zasłony lub rolety, by pokój można było odpowiednio zaciemnić. Łóżko, które jest najważniejszym wyposażeniem takiego pokoju, powinno być regulowane, co ułatwi wstawanie choremu i pielęgnowanie go. Koniecznie powinno być wyposażone w materac przeciwodleżynowy oraz specjalny uchwyt ułatwiający zmianę pozycji.
W pokoju powinny znajdować się także: szafka nocna, stolik na kółkach z blatem umożliwiającym wygodne spożywanie posiłków, czytanie czy korzystanie z laptopa oraz balkonik, podpórka czterokołowa lub wózek inwalidzki, jeśli chory porusza się.
Poza tym, by zapewnić osobie leżącej komfort psychiczny, należy zapewnić jej rozrywkę i towarzystwo. Nie można pozwolić, by chory całe dnie leżał bezczynnie, należy tak często jak to możliwe urozmaicać mu czas np. poprzez rozmowę, oglądanie telewizji, słuchanie radia, muzyki, czytanie, rozwiązywanie krzyżówek, wykonywania robótek ręcznych – w zależności od możliwości chorego. Można także przenieść chorego do salonu, gdzie spędzi czas wspólnie z rodziną. Niezmiernie ważne jest także zapewnienie choremu towarzystwa. Warto poprosić rodzinę i znajomych chorego, by odwiedzali go często. Poczucie samotności i wyalienowania działa na chorego naprawdę dołująco.
Jak dbać o higienę podczas opieki nad osobą leżącą w domu?
Jedną z kluczowych kwestii w zakresie opieki nad osobą leżącą jest higiena. Wiele osób bliskich opiekujących się chorymi leżącymi ma pewne opory przed wykonywaniem czynności higienicznych, co jest zrozumiałe. Oczywiście można poprosić o pomoc wykwalifikowanego opiekuna, który ma wprawę i wykona je sprawnie i profesjonalnie. Jeśli bliski sam zajmuje się higieną, to musi pamiętać o kilku ważnych zasadach. Przede wszystkim trzeba dbać o poczucie godności osoby chorej – dla niej nie jest to nic przyjemnego, gdyż jak każdy wolałaby dbać o higienę sama. Warto wykonywać czynności higieniczne o stałej porze, co wprowadzi rutynę i nie będzie tak stresujące dla chorego. Nigdy nie wolno wykonywać ich w obecności osób trzecich.
Głównie ze względu na ryzyko powstawania odleżyn oraz różnego rodzaju podrażnień toaletę należy wykonywać dwa razy dziennie. I co ważne, jeśli chory może sam wykonać jakieś czynności higieniczne, to należy mu na to pozwolić, nie należy go wyręczać. Dzięki temu nie będzie czuł się taki bezwolny i niesamodzielny. Jeśli osobę leżącą można przewieźć na wózku pod prysznic, to należy ją myć tamże. A gdy nie ma takiej możliwości, to wtedy toaletę wykonuje się w łóżku. Co do zasady higienę rozpoczyna się od górnych części ciała. Do mycia używa się gąbki/myjki lub miękkiego ręcznika. Po myciu należy zwłaszcza miejsca szczególnie narażone na podrażnienia i otarcia smarować kremem ochronnym lub zasypką. Jednak bezwzględnie nie można ich stosować na odleżyny, które smaruje się specjalnymi maściami przyspieszającymi gojenie.
Jak ćwiczyć z chorym?
Ćwiczenia fizyczne są bardzo ważne i są formą zapewnienia choremu komfortu fizycznego. Przy długotrwałym leżeniu, czyli unieruchomieniu dochodzi do tzw. hipokinezji (niedoboru ruchu). Zmiany w ciele są zauważalne już po 24 godzinach bezruchu. Wykonywanie ćwiczeń z chorym leżącym zapobiega zmianom nie tylko w mięśniach i układzie szkieletowym, ale także w układzie krwionośnym, oddechowym i pokarmowym. Ponadto ćwiczenia poprawiają nastrój chorego. Chory leżący powinien ćwiczyć czynnie – ćwiczenia dużych grup mięśniowych (oddechowe i przeciwzakrzepowe) oraz małych grup mięśniowych (izometryczne). Natomiast podczas opieki nad osobą leżącą, z którą nie ma kontaktu należy stosować jedynie ćwiczenia bierne.
Opieka nad osobą leżącą – porady
Najistotniejsze w opiece nad osobą starszą leżącą jest to, by pomimo tego, że wykonuje się przy niej wiele czynności jak przy małym dziecku, absolutnie nie traktować jej jak dziecka i to zwłaszcza w sferze kwestii fizjologicznych. Poza tym do pielęgnacji osób leżących należy używać kosmetyków przeznaczonych dla osób dorosłych, a nie dzieci, gdyż skóra dorosłego i dziecka ma inne potrzeby, więc stosując dziecięce kosmetyki, można osobie chorej zaszkodzić.
Niezmiernie ważne jest również to, by uszanować prywatność i godność chorego. A zatem wszelkie zabiegi higieniczne, a także karmienie należy bezwzględnie wykonywać bez udziału osób trzecich. Obecność innych osób jest dla chorego krępujące i sprawia mu duży dyskomfort psychiczny. Warto pamiętać, że chory tak jak każdy człowiek ma potrzebę samodzielności, więc jeśli jest to możliwe, należy mu pomagać w wykonywaniu czynności, a nie wyręczać go.
Kluczowe jest także traktowanie chorego podmiotowo, a nie przedmiotowo. W związku z tym nie wolno rozmawiać o nim z innymi w taki sposób, jakby był nieobecny i to nawet w sytuacji zupełnego braku kontaktu.
Podczas sprawowania opieki nad osobą leżącą w domu należy ją informować o wszelkich sprawach jej dotyczących. I to nie tylko tych związanych z leczeniem, ale także o czynnościach dnia codziennego (myciu, karmieniu, chwilowym wyjściu z domu). Warto również przed wykonaniem danej czynności zapytać chorego czy chce, by ją wykonać – samodzielne podjęcie decyzji, a nie jej narzucenie powoduje, że chory czuje się dowartościowany.
Opiekunki muszą same zawalczyć o podstawowe wsparcie, często o tak zwykłą rzecz jak pampersy czy krem, chusteczki. O wiele rzeczy należy się upominać aż do znudzenia, ale warto, ponieważ w ten sposób ułatwiamy również sobie pracę i życie naszych seniorów.
