Udar mózgu

Pojęciem „udar mózgu” określamy sytuację, w której na skutek zaburzenia przepływu krwi, polegającego najczęściej (w ponad 80% przypadków) na niedokrwieniu, a rzadziej na krwotoku z naczynia mózgowego – dochodzi do uszkodzenia komórek nerwowych i pojawienia się objawów neurologicznych nazywanych „ogniskowymi”, gdyż związane są ściśle z lokalizacją (ogniskiem) uszkodzenia w mózgu. Najczęściej występujące przy udarze objawy neurologiczne to:

  • częściowa lub całkowita utrata możliwości poruszania kończyną/ obiema kończynami po jednej stronie ciała - przeciwnej niż półkula mózgu objęta udarem (tzw. niedowład lub porażenie połowicze);
  • także połowicze zaburzenia czucia (niedoczulica);
  • utrata mowy (afazja);
  • częściowe (połowicze lub kwadrantowe) niedowidzenie;
  • rzadziej, przy niedokrwieniu tętnicy podstawnej mózgu -  zaburzenia koordynacji ruchów, zawroty głowy, zaburzenia mowy lub/i połykania.


W zależności od rozległości i lokalizacji niedokrwienia osoba dotknięta udarem może zachowywać pełną świadomość, być w stanie ograniczonej przytomności albo całkowicie nieprzytomna - szczególnie przy udarach rozległych lub krwotocznych. Silne bóle głowy świadczą o możliwości krwotoku mózgowego lub krwawienia podpajęczynówkowego (do przestrzeni otaczającej mózg), co wymaga odmiennego sposobu postępowania, w tym leczenia zabiegowego.

Przyczyną powstania udaru jest najczęściej zwężenie lub zamknięcie światła naczynia (tętnicy szyjnej, mózgowej lub jej odgałęzienia) przez zakrzep przyścienny, powstający w miejscu, gdzie ściana naczynia była wcześniej zmieniona miażdżycowo. Zakrzep taki powiększa się zwykle stopniowo, dlatego objawy jego narastają w czasie. Sprzyja mu spowolniony przepływ krwi, stąd początek choroby często następuje w trakcie snu (w nocy lub nad ranem). W rzadszych przypadkach zamknięcie tętnicy spowodowane jest przez zator – wolny materiał zakrzepowy, który oderwał się od ściany dużej tętnicy lub powstał w sercu - w trakcie arytmii (migotania przedsionków), na uszkodzonej lub sztucznej zastawce serca, albo przy ścianie serca w trakcie zawału lub zapalenia serca, i z prądem krwi przepłynął do mózgu. W takim przypadku objawy udaru pojawiają się nagle, gwałtownie, zazwyczaj w trakcie dziennej aktywności i często towarzyszy im utrata przytomności.



W każdym przypadku udar stanowi stan zagrożenia życia, wymagający szybkiej interwencji. W ostatnich latach pacjenci we wczesnej fazie udaru coraz częściej kwalifikowani są do tzw. terapii trombolitycznej – leczenia rozpuszczającego zakrzep, dzięki któremu można całkowicie przywrócić przepływ krwi w tętnicy mózgowej i zachować żywotność komórek w obszarze niedokrwienia. Leczenie takie odnosi jednak skutek tylko w pierwszych godzinach od pojawienia się objawów udaru – czas na interwencję jest tu krótszy niż w przypadku np. zawału serca (w udarze ok. 4 godziny, w porównaniu do 6-12 godzin w zawale serca), gdyż komórki nerwowe są bardziej wrażliwe na niedokrwienie i szybciej obumierają - późniejsze zastosowanie leku nie poprawia wyników leczenia, a zwiększa ryzyko objawów niepożądanych (ukrwotocznienia udaru). Z tego względu, w przypadku podejrzenia udaru, ważne jest natychmiastowe wezwanie Pogotowia Ratunkowego, które może przewieźć pacjenta wprost do oddziału neurologicznego, a  najlepiej – do specjalistycznego oddziału udarowego. Szybka diagnostyka pozwala potwierdzić rozpoznanie i zakwalifikować pacjenta do odpowiedniej terapii. W razie stwierdzenia krwotoku domózgowego lub krwawienia podpajęczynówkowego, potrzebne może być leczenie neurochirgiczne. W części przypadków objawy niedokrwienia mózgu mogą mieć charakter przejściowy – jest to określane jako „przejściowy atak niedokrwienny” (ang. TIA - objawy trwające do 24 godzin) lub odwracalny niedokrwienny deficyt neurologiczny (ang. RIND - objawy ustępujące do 7 dni) – w żadnym razie nie należy jednak oczekiwać na taki przebieg zdarzeń, ale zawsze natychmiast kontaktować się z pomocą medyczną.

Standardowe leczenie pacjenta z udarem niedokrwiennym, poza opisaną trombolizą farmakologiczną (którą zastosować można u ok. 10% pacjentów w tzw. „oknie czasowym” i bez przeciwwskazań) oraz rzadko jeszcze stosowanymi interwencjami radiologii zabiegowej (mechaniczne usuwanie zakrzepu z tętnicy) polega na jego hospitalizacji w specjalistycznym oddziale udarowym, unieruchomieniu w łóżku, podawaniu dożylnie płynów celem rozrzedzenia krwi oraz stosowaniu różnych leków: obniżających krzepliwość krwi, rozszerzających naczynia krwionośne mózgu, regulujących ciśnienie krwi - tak aby nie było ani zbyt wysokie, ani zbyt niskie - oraz poziom cukru we krwi - którego wahania często towarzyszą udarowi. Nie mniej ważne jest zapobieganie oraz szybkie leczenie powikłań jakie towarzyszyć mogą udarowi: obrzęk mózgu, napady drgawek, zapalenie płuc (postępowanie – ćwiczenia oddechowe, oklepywanie kilka razy dziennie, pomoc i nadzór przy jedzeniu aby uniknąć zachłyśnięcia), infekcje dróg moczowych, nietrzymanie moczu (postępowanie – stosowanie pieluchomajtek i/lub podkładów), zakrzepica żył kończyn dolnych z powodu unieruchomienia pacjenta i porażonej kończyny, zatorowość płucna, odleżyny (postępowanie – zmiana pozycji co 1-2 godziny, stosowanie materaca przeciwodleżynowego, pielęgnacja skóry tak aby była czysta, sucha i lekko natłuszczona, częsta zmiana bielizny i pościeli, regularne i ostrożne wykonywanie czynności higienicznych aby uniknąć mikrourazów, obserwacja okolic miednicy i kończyn). Te same powikłania zagrażają pacjentowi z ograniczeniem ruchomości i później, w okresie rekonwalescencji.

 


Po fazie ostrej udaru niezwykle istotne jest wczesne wdrożenie odpowiedniej specjalistycznej, intensywnej i długotrwałej rehabilitacji (ruchowej, ale także np. mowy), która w wielu przypadkach pozwala na przywrócenie stanu sprawności i samodzielności pacjenta. Rozpoczyna się ją od rehabilitacji biernej w łóżku jeszcze na oddziale udarowym, a kolejne etapy – w oddziale rehabilitacji neurologicznej, a następnie w warunkach ambulatoryjnych lub domowych - uzależnia od stanu neurologicznego i ogólnego pacjenta.
 
Zachorowanie na udar stanowi krytyczny epizod w życiu pacjenta, zarówno z uwagi na związane z nim ryzyko zgonu – czy to z powodu samego udaru, czy z powodu powikłań – jak i jego odległe następstwa – niepełnosprawność oraz niesamodzielność, skutkujące koniecznością korzystania z pomocy innych osób w poruszaniu się, ubieraniu, myciu, jedzeniu i innych czynnościach codziennych. Liczba zachorowań na udary systematycznie rośnie, z uwagi na starzenie się populacji oraz rozpowszechnienie w niej czynników ryzyka takich jak nadciśnienie tętnicze, podwyższony poziom cholesterolu, cukrzyca, otyłość, palenie papierosów. Z drugiej strony, możliwa jest skuteczna kontrola wielu z nich – m.in. poprzez stosowanie zgodnie z zaleceniami lekarza preparatów normalizujących ciśnienie krwi, leków obniżających poziom cholesterolu oraz cukru we krwi – zawsze w połączeniu z właściwą dietą, czy leków wpływających na krzepliwość krwi (leki przeciwpłytkowe oraz leki przeciwzakrzepowe – stosowane pod kontrolą wskaźników krzepliwości). U pacjentów w starszym wieku lub z licznymi czynnikami ryzyka, zdradzających objawy niedokrwienia mózgu (np. zawroty głowy, zasłabnięcia) wskazane jest wykonanie dokładniejszej diagnostyki  - w pierwszej kolejności, poza badaniem neurologicznym oraz EKG i badaniami laboratoryjnymi - badanie USG doppler tętnic szyjnych, obrazujące ściany tętnic oraz przepływ w nich krwi, a w wybranych przypadkach także inne badania (np. angiografia, angio-CT, ECHO serca, Holter EKG). W przypadku stwierdzenia znacznego zwężenia tętnicy szyjnej możliwe jest przeprowadzenie zabiegu naprawczego – metodą wewnątrznaczyniową (plastyka naczynia z tzw. neuroprotekcją) lub klasycznego zabiegu chirurgicznego (endarterektomia – wycięcie blaszki miażdżycowej). W pozostałych przypadkach należy  wdrożyć leczenie farmakologiczne ukierunkowane na stwierdzone czynniki ryzyka.

KM, lekarz internista

20 czerwca 2014 19:08 / 5 osobom podoba się ten post
Artykuł przeczytałam i pozwolę sobie podać prosty test który pomoże laikowi rozpoznać czy to co dzieję się z drugą osoba może być udarem mózgu.Do zdarzenia często dochodzi w obecnosci osób bliskich,które nie wiedza co robic i co sie dzieje,sa spanikowane ,przestraszone i nie motrafią w miare logicznie często przekazac informacji dzwoniac na pogotowie .Obysmy nie musieli z tego testu korzystać ale wiedziec myślę,warto:)
 
Test F.A.S.T. Jeżeli zauważasz powyższe symptomy u osoby z twojego otoczenia, przeprowadź szybki test opracowany przez amerykańskich lekarzy. Tekst F.A.S.T. polega na sprawdzeniu czterech rzeczy:
F jak face, czyli twarz - poproś o uśmiechnięcie się, jeżeli jeden z kącików ust opada, może to świadczyć o udarze;
 
A jak arms, czyli ramiona - poproś o podniesienie rąk do góry, jeżeli jedno ramię jest niżej, może to świadczyć o udarze;
 
S jak speech, czyli mowa -wypowiedz zdanie i poproś o jego dokładne powtórzenie, jeżeli badana osoba ma trudność z jego zapamiętaniem, bądź przekręca słowa i mówi niewyraźnie, może to świadczyć o udarze;
 
 
T jak time, czyli czas - jeżeli JAKIKOLWIEK z powyższych symptomów występuje u osoby podejrzewanej o udar, niezwłocznie zadzwoń po karetkę. W przypadku udaru czas podjęcia leczenia jest krytyczny dla zdrowia.
20 czerwca 2014 19:15 / 1 osobie podoba się ten post
No zgadzam sie a jak jest nieprzytomny bo mi sie tak zdarzylo dopiero jak przyjechalo pogotowie to stwierdzili
20 czerwca 2014 19:23 / 1 osobie podoba się ten post
Tu test nie pomoże-dzwoisz ,mówisz co i jak do utraty przytomności bez podania przyczyny zawsze przyjadą.
20 czerwca 2014 19:38 / 5 osobom podoba się ten post
Pozwolę sobie uściślić test Fast:) F-Jeżeli opadanie kącika ust jest objawem nagłym-to może być udar-u ludzi cierpiących na neuralgię nerwu twarzowego,trójdzielnego opadanie kącika ust może występować cały czas A-Jeżeli chory skarzy się na osłabienie czucia w kończynie,jakieś dretwienia,prosimy o wyciagnęcie rak do przodu,ale przy zamkniętych oczach.Przy otwartych chory może korygowac ustawienie kończyny i test nie będzie miarodajny.Może wystapić osłabienie kończyn dolnych.  Speech-Chory może mówić,niewyrażnie.Może sam nie rozumiec co się do niego mówi.Jezeli poprosimy chorego o powtórzenie jakiejś frazy,a on bedzie miał problemy z wykonaniem tej czynności-to może być udar Time-Jeżeli którykolwiek z wyżej wymieninych objawów wystąpił u człowieka wcześniej zdrowego,to powinien on być przebadany na oddziale neurologicznym.TIA też może rozwinąć sie w udar pełnoobjawowy. W przypadku udaru mózdżku,albo jego lokalizacji w okolicy tetnicy kręgowej,podstawnej te objawy nie muszą wystąpić. Mogą to być zaburzenia świadomości i zawroty głowy,o bółu głowy tez nie mozna zapomnieć.
21 czerwca 2014 13:05 / 2 osobom podoba się ten post
A ja jak zwykle swoje trzy grosze wsadze.Przejzałam dostepne profile opiekunek i coz zobaczyłam,sa opiekunki,ktore opiekowały sie takimi pdp.Ale nie podziela sie informacjami bo po co?Suche treści,opisy fachowe sa bardzo przydatne,ale opisy osob ktore były przy udarze albo pracowały z taki osobami są o wiele łatwiejsze do przyjęcia przez tych,ktorzy z takim przypadkiem sie nie zetkneli, a mogą.Poniewaz jedziemy do starszych schorowanych osob i musimy być przygotowane na nagłe przypadki, na pogprszenie sie stanu zdrowia pacjenta więc uwazam,że lepiej wiedziec więcej jak mniej.Pogrzebałam nie zbyt wprawna ręka tez u google i co znalazlam,znalazłam tam wpis identyczny jak pierwszy w tym topiku,zastanawiam sie tylko,ktory był pierwszy.Kazda z opiekunek potrafi szperac w necie i mysle,że nie na tym rzecz polega, zeby przepisywać porady,o wiele pozyteczniejszym jest wpis od osoby ktora juz miała z tym do czynienia.
21 czerwca 2014 14:24
Ja mam teraz pdp po udarze,skutkiem ktorego jest uszkodzenie ośrodka równowagi w mózgu- trwałe.To życie jak na huśtawce,ciągłe zawroty głowy,zagrożenie upadkiem.Opieka nad taką osobą,wiadomo,asekurowac przy chodzeniu,spacery mocno po ręke,eliminowac z otoczenia ostre kanty ,przeszkody.Pdp ze wzgledu na swoj stan dużo czasu spedza w lózku lub w fotelu,wiec opieka nad nią wbrew pozorom nie jest bardzo absorbująca.Niemniej czuwac trzeba,o zostawieniu jej samej nie ma co marzyć.
04 lipca 2017 12:34 / 4 osobom podoba się ten post